1e uur: Hoe de mens de beheersing over het vuur verloor, Roxane van Iperen over Anne Frank, 20-08-2023

(01:36) Rellen in Den Haag (07:50) De verkiezingscampagne is begonnen en de meeste partijen zeggen minder polarisatie te willen. Ze zouden de grafrede van de Griekse staatsman Perikles erop na moeten lezen, vindt schrijver en essayist Bas Heijne. Want ook al leefde Perikles in de vijfde eeuw voor Christus, hij lijkt onze tijd direct toe te spreken.  (20:07) We gaan de klimaatdoelen van 2030 niet halen, dat zei het Planbureau van de Leefomgeving afgelopen dinsdag. 40 jaar geleden was er ook een milieuprobleem; het gat in de ozonlaag. Bij de conferentie van Wenen werd internationale samenwerking gevonden en nu gaat het gat langzaam dicht. Hoogleraar systeemtransities en klimaatverandering Heleen de Coninck is te gast en legt uit hoe het akkoord tot stand is gekomen en of dat te vergelijken valt met de situatie nu.   (28:52) De maffia is geen ver-van-ons-bed-show. Het is bij uitstek juist een Nederlands fenomeen. Maar hoe is dat zo gekomen? In de podcast Narco’s in Nederland traceert NRC-misdaadjournalist Jan Meeus deze geschiedenis, tot ver voordat de cocaïnemaffia het nieuws domineerde.     (41:55) Deze week komen de recensies van Bart Funnekotter. Hij bespreekt twee historische boeken en een tentoonstelling: Het zeeheldenboek van Ronald Prud'homme van Reine, Kamp Miranda van Edwin Winkels en In de ban van GOUD een tentoonstelling in het Wereldmuseum Leiden.    (53:42) In 1858, vlak voor de Amerikaanse burgeroorlog, deden politici in Louisiana een voorstel om duizenden Afrikaanse contractarbeiders naar de staat te halen. Niet in slavernij, werd gezegd. In werkelijkheid was het een poging om het verbod op trans-Atlantische slavenhandel te omzeilen. Hoe zat dit plan precies in elkaar, en wat zegt het over de politieke cultuur van de VS?       (01:05:30) In januari 1978 werd een iconisch hoorspel uitgezonden door de VPRO. In ‘De doodsangstescapade’ verleidde radiomaker Willem de Ridder luisteraars om in de nacht met de auto naar het vissersdorp Woudrichem te gaan, de dorpsbewoners wisten van niks. Dat te horen was dat een vrouw langs de weg was gevonden zorgde voor paniek. Programmamaker Jan Maarten Deurvorst sprak met radioluisteraars en mensen uit Woudrichem voor de documentaire ‘De nacht dat de luisteraars kwamen’.     (01:35:45) Jan Haasbroek was ten tijde van ‘De doodsangstescapade’ radiodirecteur bij de VPRO. In de nasleep regende het opzeggingen maar Haasbroek heeft geen spijt. ‘Willem de Ridder was een van de interessantste makers destijds.’

21 Sep 1h 44min

(02:07) Afgelopen dinsdag voerde Israël luchtaanvallen uit op Hamas-leden in Doha, de hoofdstad van Qatar. Tot die tijd was Qatar dé plek waar Hamas en Israël relatief veilig konden onderhandelen over een bestand in Gaza. Ook in conflicten buiten het Midden-Oosten speelt Qatar een diplomatieke rol. Hoe is Qatar het diplomatieke knooppunt van de wereld geworden, en is dat na de aanval voorbij? Dat vertelt Gertjan Hoetjes, Midden-Oostendeskundige aan de UvA.      (14:18) De Joodse schrijfster Charlotte Beradt verzamelde tussen 1933 en 1938 de (angst)dromen van mensen in nazi-Duitsland om zo de terreur te documenteren. Onlangs verscheen voor het eerst een Nederlandse vertaling van haar boek “Het Derde Rijk der dromen”. Historica en terrorismedeskundige Beatrice de Graaf is te gast en deelt haar kijk op het boek.    (26:43) Deze week is de column van Abdelkader Benali.    (29:55) In 1965 werd de TV serie Thunderbirds, met de bekende uitspraak ‘Thunderbirds are Go!’, voor het eerst uitgezonden. Uniek bij deze serie is dat de personages niet door acteurs, maar marionetten werden gespeelt. Egon Adel is te gast. Hij speelt elke zondag de poppenkastvoorstelling op de Dam en kan ons uitleggen wat deze serie zo bijzonder maakt.    (37:50) Deze week krijgen we recensies van Wim Berkelaar. Hij bespreekt twee historische romans en een bibliotheek.  Radicale democratie - Dirk Alkemade  Reinder Zwolsman. Een omstreden fenomeen in het Nederlandse vastgoed  - Dick Brongers  De Librije - St. Walburgiskerk in Zutphen    (51:10) Er was een tijd dat de stad in de vroege ochtendschemering tot leven kwam met dienstmeisjes die druk bezig waren lang voordat de families waarvoor ze werkten wakker werden. Het alledaagse tafereel van de dienstmeid staat symbool voor een bredere geschiedenis. Cultureel-antropoloog Caroline Hanken schreef het boek Vrouw en Meid- De geschiedenis van een leven binnenshuis 1550 – 1950, en is te gast.    (1:03:08) In Moeder-Land staan de brieven centraal tussen ouders in een dorp in de Sovjet-Unie en hun dochter Alexandra die na gedwongen werk in Duitsland een leven in Nederland heeft opgebouwd. Ze worden door de Tweede Wereldoorlog en later door het IJzeren Gordijn van elkaar gescheiden. Alexandra ziet haar ouders nooit meer terug.    Haar dochter Frieda (78) heeft de brieven van haar moeder altijd bewaard, maar kan het russisch niet lezen. Programmamaker Yula Altchouler is van Russische afkomst en vertaalde de honderden verkleurde velletjes die de ouders van Alexandra schreven. In iedere brief vragen ze haar om terug te komen.

14 Sep 1h 46min

(01:30) Deze week organiseerde China een spectaculaire militaire parade om het einde van de Tweede Wereldoorlog te herdenken. Beelden van de militaire parade werden massaal gedeeld door de staatsmedia. Hoe zet China dat oorlogsverleden in voor het huidige Chinese zelfbeeld? Daarover te gast is China-kenner Manya Koetse.     (14:50) De shortlist van de Libris Geschiedenis Prijs 2025    (23:11) De column van Sana Valiulina.    (29:43) Princess Mononoke, Spirited Away en The Boy and the Heron, een paar filmtitels uit dezelfde stal: die van Studio Ghibli. Deze beroemde animatiestudio is 40 jaar, en daarom zijn de films in Nederland in de bioscoop te zien. Wat is de betekenis van deze Japanse studio geweest, en hoe past het in de geschiedenis van anime? Japanoloog Otis Eversteijn vertelt.  (38:45) Deze week krijgen we recensies van Sanne Frequin. Zij bespreekt twee historische boeken en een tentoonstelling:  Floris V ontvoerd en vermoord - een bundel ingeleid door Wim van Anrooij  De middeleeuwen - Dan Jones (vert. Roelof Posthuma)  Artus Quellinus - Beeldhouwer van Amsterdam - tentoonstelling in het Paleis op de Dam    (52:53) Het was de droom van Adolf Hitler; het bouwen van een Führermuseum. Hitler die was afgewezen door de kunstacademie was vastbesloten het grootste museum ter wereld te bouwen. De tot nu toe weinig bekende Duits kunsthistoricus Erhard Göpel speelde een sleutelrol bij het wegroven van de kunst uit bezette gebieden. Wie was Göpel? Hoe slaagde hij erin om schilderijen die de nazi’s op het oog hadden te ontfutselen?  Cultuurwetenschapper Ruud Breteler is te gast.  (01:05:05) Deze week de OVT-doc: ‘De Vrolijke Vernietiging’ is een project van kunstenaar Maurice Hermans waarin is te zien hoe traumatisch het uitvlakken van de mijngeschiedenis was voor Zuid-Limburg. Er is ‘fantoompijn’ in Heerlen, omdat vertrouwde ijkpunten zoals de Lange Jan en de Lange Lies – de hoogste schoorstenen – opeens weg waren en daarmee ook de identiteit van de stad. Hoe kun je verder met een geschiedenis zonder tastbaar houvast?   (01:37:05) Aan de hand van de documentaire De Vrolijke Vernietiging gaan we in gesprek met Casper Gelderblom, wethouder van de Gemeente Heerlen. Veel mensen in deze regio hebben moeite met de energierekening betalen, terwijl de mijnen tijdens de hoogtijdagen van de kolenindustrie recordwinsten behaalden. De burgemeesters willen dat de winsten van de mijnen alsnog terugvloeien naar de regio en hebben de investeerders van de particuliere mijnen een brief gestuurd over de zogenaamde 'ereschuld'.  Meer info: https://www.vpro.nl/ovt/artikelen/ovt-7-september-2025   (https://www.vpro.nl/ovt/artikelen/ovt-7-september-2025%20)

7 Sep 1h 43min

(00:01:35) De VN-Veiligheidsraad heeft afgelopen donderdag ingestemd met een laatste verlenging van de vredesmacht UNIFIL. De blauwhelmen verdwijnen uit Zuid- Libanon, die al sinds 1978 aanwezig zijn in de regio. Hoe begon de vredesmissie toen en hoe kan het dat na al die tijd er nu een stop gaat komen? We hebben het erover met militairhistoricus Ben Schoenmaker en UNIFIL-veteraan Bert Kleine Schaars.  (00:22:55) De column van John Jansen van Galen. (00:28:06) Bijna honderd jaar geleden vond in Amerika een duiveluitdrijving plaats op een vrouw. De nieuwe horrorfilm ‘The Ritual’ vertelt dit verhaal. We hebben het over de film en de geschiedenis van het exorcisme met Kristof Smeyers, historicus aan de KU Leuven, die werkt aan een boek over exorcisme in Vlaanderen. (00:39:29) Nadia Bouras bespreekt twee historische romans en een serie:  * Washington Black * Neem het vuur mee - Leïla Slimani (vert. Gertrud Maes) * Kookpunt - Nisrine Mbarki Ben Ayad (00:52:23) Stel – je krijgt een ring cadeau, die tijdens de Indonesische dekolonisatieoorlog door een Balinese koning aan een Nederlandse predikant gegeven werd. Wat moet je daarmee? Met die vraag werd historica Anne-Lot Hoek geconfronteerd. De ring kreeg ze op de boekpresentatie van ‘De strijd om Bali’. In de uitzending vertelt ze over haar zoektocht naar wat te doen met de ring.  (01:10:05) Een podium met een kruk, een glaasje water en een microfoon op een standaard. Een man of vrouw die verhalen vertelt en grappen maakt. Geen typetjes, geen liedjes en geen sketches. In de zaal een klein publiek dat lacht, doodstil blijft of terugpraat. Het is inmiddels een bekend beeld, maar stand-up comedy werd pas in de jaren negentig geïntroduceerd in Nederland. De wortels van deze kale podiumkunst liggen in het Amerika van de drooglegging. Programmamaker Laura Lubbers reist samen met Patrick van den Hanenberg, auteur van het boek Stand up and Fight. 35 jaar stand-up comedy in Nederland van Raoul Heertje tot Sezgin Güleç langs de geschiedenis en ontwikkelingen van stand-up comedy in Amerika en Nederland.  Stemactrice: Hymke de Vries Dank aan: Wouter Monden en de Elektra Podcast Meer info: https://www.vpro.nl/ovt/artikelen/ovt-31-augustus-2025 (https://www.vpro.nl/ovt/artikelen/ovt-31-augustus-2025)

31 Aug 1h 42min

(01:48) Deze week kreeg het zogeheten E1-plan groen licht in Israël: een project voor de bouw van 3.400 woningen op de bezette Westelijke Jordaanoever. Minister van Financiën Bazalel Smotrich zei dat dit plan een Palestijnse staat definitief zal ‘begraven’. Daarmee reageerde hij op de groeiende groep landen die Palestina als staat hebben erkend.   Te gast is antropoloog en Israël-kenner Erella Grassiani, verbonden aan de Universiteit van Amsterdam.  (13:34) Onze zomerserie 'Oude woorden, nieuwe wereld' gaat over historische boeken die ons het heden beter doen begrijpen. Welke echo’s uit het verleden schudden ons wakker, geven houvast of bieden troost? Deze week: schrijver Benjamin Moser over ‘With My Own Eyes’ van Felicia Langer.  (52:05) Deze zomer duiken we in een wereld van muziek die meer deed dan alleen vermaken. In onze nieuwe rubriek Historische protestsongs hoor je de verhalen achter de liedjes die wereldwijd aanzette tot denken, actie of verzet. Dit keer het nummer ‘Ladies First’ van Queen Latifah met Kim Dankoor, onderzoeker naar hiphopfeminisme.  (01:06:54) Deze zomer in OVT: de beste historische documentaires uit andere programma’s en podcasts. Deze laatste aflevering: Aflevering 1 van de 10-delige podcast Herrijzend Nederland. Radio in oorlogstijd, die programmamaker Peter de Ruiter maakte voor Beeld & Geluid.   Als in september 1944 Eindhoven wordt bevrijd, treffen de geallieerden er een in het geheim gebouwde radiozender aan. Met veel improvisatietalent kan de zender al drie weken later beginnen met uitzenden onder de naam Radio Herrijzend Nederland. In de podcast horen we authentieke fragmenten van deze zender, maar ook van Radio Oranje en de genazificeerde Nederlandse Omroep in Hilversum. Een serie over radio in oorlogstijd en de strijd om de hoofden en harten van de luisteraars.      Meer info: https://www.vpro.nl/ovt/artikelen/ovt-24-augustus-2025  (https://www.vpro.nl/ovt/artikelen/ovt-24-augustus-2025)

24 Aug 1h 40min

(01:28) De VN-top over plastic in Genève liep afgelopen vrijdag op niks uit. Er komen geen maatregelen voor de plasticproblemen. Terwijl elke dag het equivalent van 2000 vuilniswagen aan plastic de zeeën, rivieren en meren in wordt gedumpt. En dit staat nog los van de microplastics die tot in onze hersens aangetroffen worden. Het ooit wonderlijk product is nu een boosdoener. Te gast is letterkundige en milieuhistoricus Geert Buelens.  (12:08) Onze zomerserie 'Oude woorden, nieuwe wereld' gaat over historische boeken die ons het heden beter doen begrijpen. Welke echo’s uit het verleden schudden ons wakker, geven houvast of bieden troost? Deze week: historicus en journalist Lotfi El Hamidi en filosoof Michiel Leezenberg over ‘Muqaddimah’ van Ibn Khaldun uit 1377.   (51:39) Deze zomer duiken we in een wereld van muziek die meer deed dan alleen vermaken. In onze nieuwe rubriek Historische protestsongs hoor je de verhalen achter de liedjes die wereldwijd aanzette tot denken, actie of verzet. Deze keer de koning van het Nederlandse protestlied; Boudewijn de Groot over zijn nummer ‘Welterusten, mijnheer de president’.  (1:07:29) Deze zomer in OVT: historische documentaires die niet door ons zijn gemaakt maar die we zo mooi vinden dat wij ze graag willen laten horen.  Deze week: Een moskee op een ansichtkaart, een aflevering uit de podcast Platte Grond. Een heel erg fijne podcast over architectuur. Zoals de makers zelf zeggen: Een serie over de kracht van architectuur en over plannen voor de toekomst. Over torenhoge ambities en over het spoor soms volledig bijster zijn. Een verhaal gemaakt door Mariëtte Heres.    Meer info: https://www.vpro.nl/ovt/artikelen/ovt-10-augustus-2025  (https://www.vpro.nl/ovt/artikelen/ovt-10-augustus-2025 %20)   (https://www.vpro.nl/ovt/artikelen/ovt-10-augustus-2025 %20)

17 Aug 1h 42min

(01:19) Al meer dan twee jaar is Soedan verstrengeld in een oorlog met catastrofale gevolgen. Twee derde van het land heeft humanitaire hulp nodig en vijftien miljoen mensen zijn ontheemd. Het is de grootste humanitaire ramp ter wereld. De directe oorzaak; een machtsstrijd tussen het Soedanese regeringsleger en de paramilitaire RSF. Maar waar liggen de wortels van het conflict?  Te gast is Anette Hoffmann, Sudanexpert en senior research fellow bij Clingendael.  (16:54) Over historische boeken die ons het heden beter doen begrijpen. Welke echo’s uit het verleden schudden ons wakker, geven houvast of bieden troost? Onze zomerserie 'Oude woorden, nieuwe wereld' gaat over historische boeken die ons het heden beter doen begrijpen. Dit keer schrijver Lisa Weeda over Alles stroomt van Vasili Grossman (54:15) Deze zomer duiken we in een wereld van muziek die meer deed dan alleen vermaken. In onze nieuwe rubriek Historische protestsongs hoor je de verhalen achter de liedjes die wereldwijd aanzette tot denken, actie of verzet. Deze week het Ierse rebellenlied Óró, sé do bheatha 'bhaile met Keltoloog Nike Stam.  (01:09:08) Deze zomer in OVT: historische documentaires die niet door ons zijn gemaakt maar die we zo mooi vinden dat wij ze graag willen laten horen.  Deze week: Verplicht vrije seks, een bizar verhaal over een Nederlandse maoïstische commune in de jaren ‘80. Heel erg mooi gemaakt door Jan Maarten Deurvorst voor het programma Radiodoc, de voorloper van de VPRO/NTR podcast DOCS. De documentaire komt uit 2014. Eindredactie: Jair Stein. Eindmontage: Alfred Koster  Meer info: https://www.vpro.nl/ovt/artikelen/ovt-10-augustus-2025  (https://www.vpro.nl/ovt/artikelen/ovt-10-augustus-2025)

10 Aug 1h 46min

(01:35) Gister vond de jaarlijkse Canal Parade weer plaats en zondag is het slotfeest van Pride 2025. We gaan praten over de ontwikkeling van de Pride, van de Stonewall-rellen in 1969, de eerste Amsterdamse Canal Parade in de jaren 90 tot nu, met Michiel Klaassen, journalist en bezig met een boek over de geschiedenis van de Amsterdamse Pride.  (18:50) Over historische boeken die ons het heden beter doen begrijpen. Welke echo’s uit het verleden schudden ons wakker, geven houvast of bieden troost? Onze zomerserie 'Oude woorden, nieuwe wereld' gaat over historische boeken die ons het heden beter doen begrijpen. Dit keer schrijver Raoul de Jong over ‘De wereld van gisteren’ van Stefan Zweig en ‘Down There on a Visit’ van Christopher Isherwood.  (55:47) Deze zomer duiken we in een wereld van muziek die meer deed dan alleen vermaken. In onze nieuwe rubriek Historische protestsongs hoor je de verhalen achter de liedjes die wereldwijd aanzette tot denken, actie of verzet. Deze week het nummer Plegaria a un Labrador van de Chileense Victor Jara met muzikant Maurino Alarcón   (1:13:00) Deze zomer in OVT: historische documentaires die niet voor ons zijn gemaakt maar die we zo mooi vinden dat wij ze graag willen laten horen. Deze zondag: ‘De vrouwenflat’, een documentaire van Sandra Rottenberg die ze maakte voor DOCS (VPRO/NTR).   ‘De vrouwenflat’ gaat over de flats die tussen 1940 en 1965 verrezen in Nederland, speciaal gebouwd voor alleenstaande werkende vrouwen. Vrouwenorganisaties zetten zich al sinds het begin van de 20e eeuw in om woonruimte voor alleenstaande vrouwen te realiseren. Voormalig onderwijzeres Fiet Kraamwinkel kreeg dankzij de bemoeienis van het schoolhoofd van de school waar zij werkte in 1963 eindelijk een eigen éénkamerwoning. Nu wordt haar flat grondig gerenoveerd en verhuist ze op haar 98e naar een seniorenwoning. Sandra Rottenberg zoekt haar oude schooljuf rondom de verhuizing op.  Meer info: https://www.vpro.nl/ovt/artikelen/ovt-3-augustus-2025  (https://www.vpro.nl/ovt/artikelen/ovt-3-augustus-2025)

3 Aug 1h 50min